Μονή Καψά Άγιος Νικόλαος Λασιθίου

Η Μονή Καψά ή Μονή Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, βρίσκεται σε ένα τοπίο άγριας ομορφιάς στη νοτιοανατολική ακτή της Κρήτης. Είναι σκαρφαλωμένη πάνω σε μια απότομη βραχώδη πλαγιά 57 μέτρων, που συναντάται σε απόσταση 67 χιλιομέτρων νοτιοανατολικά του Αγίου Νικολάου.

Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Αποτομή της Τιμίας Κάρας του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και εορτάζει στις 29 Αυγούστου όπου στήνεται ένα πανηγύρι.

Φέρεται να έχει ιδρυθεί κατά τον 15ο αιώνα, ενώ υπάρχουν απόψεις που υποστηρίζουν ότι χτίστηκε πολύ νωρίτερα, το 14ο ή το 13ο αιώνα. Ενώ, μεγάλο μέρος της Μονής Καψά καταστράφηκε το 1471, όταν οι Τούρκοι επιτέθηκαν στο μοναστήρι από τη θάλασσα.

Μέσα στους αιώνες η περιοχή πέρασε στα χέρια διάφορων κατακτητών και διοικήθηκε από αρκετούς ηγεμόνες, ένας εκ των οποίων ονομαζόταν Καψάς, κάτι που δικαιολογεί το όνομα του μοναστηριού αλλά και της ευρύτερης περιοχής.

Η σύγχρονη ιστορία της μονής συνδέεται με τον Όσιο Ιωσήφ Γεροντογιάννη (Ιωάννης Βιτσέντζος), που το 1844 ασκήτεψε στην περιοχή και επισκεύασε τμήματα του μοναστηριού. Η αγιότητα του βίου και η φήμη του προσέλκυσαν και άλλους ασκητές, έχοντας ως απο­τέλεσμα να επισκευαστεί περαιτέρω το μοναστήρι και  να δημιουργηθεί μια μοναστική κοινότητα.

Την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Μονή Καψά αποτέλεσε κέντρο αντίστασης κατά των Γερμανών και εδώ έβρισκαν καταφύγιο Έλληνες και Άγγλοι αντιστασιακοί, πριν φυγαδευτούν στην Αίγυπτο.

Σήμερα το μοναστήρι της απότομης πλαγιάς της νοτιοανατολικής Κρήτης έχει στο κέντρο του τον σπηλαιώδη ναό του Αγίου Ιωάννη, ενώ φιλοξενεί και τον τάφο του Οσίου Ιωσήφ Γεροντογιάννη, ο οποίος το 2004 κατατάχτηκε επίσημα στο αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Επίσης, στην Ιερά Μονή Καψά διασώζονται εξαιρετικές αγιογραφίες της Κρητικής Σχολής.

Εκτός από το προσκύνημα, ο επισκέπτης της Μονής θα έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει το φυσικό τοπίο και την εκπληκτική θέα στο Λυβικό Πέλαγος. Ενώ η πρόσβαση είναι εύκολη μέσω μιας διαδρομής 10 χιλιομέτρων που οδηγεί από το Μακρύγιαλο στο μοναστήρι.